Thời gian gần đây, việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội để bán hàng online mà cụ thể là thông qua hình thức livestream đang trở thành xu hướng phổ biến. Không thể phủ nhận việc bán hàng thông qua hình thức này mang lại nhiều lợi ích cho cả người bán lẫn người tiêu dùng. Tuy nhiên, bên cạnh những người bán hàng chân chính thì nhiều người đã lợi dụng sự phát triển và thu hút của nền tảng mạng xã hội để thực hiện hành vi bán hàng giả, từ đó gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng. Vậy livestream bán hàng giả qua mạng sẽ bị xử phạt như thế nào? Hãy cùng Luật Nguyễn Hưng đi tìm hiểu chi tiết về vấn đề này trong bài viết dưới đây.
Thế nào là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng?
Hàng giả là gì?
Về khái niệm hàng giả, hiện nay pháp luật chưa có quy định nào nêu rõ định nghĩa “hàng giả” là gì. Tuy nhiên, trong một số văn bản pháp luật đã có những quy định về hàng giả mà qua đó ta có thể hiểu được thế nào là hàng giả, cụ thể:
Theo quy định tại Điều 213 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2022), hàng hóa giả mạo sở hữu trí tuệ bao gồm hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, hàng hóa giả mạo chỉ dẫn địa lý, hàng hóa sao chép lậu. Ngoài ra, theo quy định tại khoản 7 Điều 3 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 17/2022/NĐ-CP) đã liệt kê chi tiết và đầy đủ các dấu hiệu nhận biết hàng giả:
“7. “Hàng giả” gồm:
a) Hàng hóa có giá trị sử dụng, công dụng không đúng với nguồn gốc bản chất tự nhiên, tên gọi của hàng hóa; hàng hóa không có giá trị sử dụng, công dụng hoặc có giá trị sử dụng, công dụng không đúng so với giá trị sử dụng, công dụng đã công bố hoặc đăng ký;
b) Hàng hóa có ít nhất một trong các chỉ tiêu chất lượng hoặc đặc tính kỹ thuật cơ bản hoặc định lượng chất chính tạo nên giá trị sử dụng, công dụng của hàng hóa chỉ đạt mức từ 70% trở xuống so với mức tối thiểu quy định tại quy chuẩn kỹ thuật hoặc tiêu chuẩn chất lượng đã đăng ký, công bố áp dụng hoặc ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa;
c) Thuốc giả theo quy định tại khoản 33 Điều 2 của Luật Dược năm 2016và dược liệu giả theo quy định tại khoản 34 Điều 2 của Luật Dược năm 2016;
d) Thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật không có hoạt chất; không có đủ loại hoạt chất đã đăng ký; có hoạt chất khác với hoạt chất ghi trên nhãn, bao bì hàng hóa; có ít nhất một trong các hàm lượng hoạt chất chỉ đạt từ 70% trở xuống so với mức tối thiểu quy định tại quy chuẩn kỹ thuật hoặc tiêu chuẩn chất lượng đã đăng ký, công bố áp dụng;
đ) Hàng hóa có nhãn hàng hóa hoặc bao bì hàng hóa ghi chỉ dẫn giả mạo tên, địa chỉ tổ chức, cá nhân sản xuất hoặc nhập khẩu, phân phối hàng hóa; giả mạo mã số đăng ký lưu hành, mã số công bố, mã số mã vạch của hàng hóa hoặc giả mạo bao bì hàng hóa của tổ chức, cá nhân khác; giả mạo về nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa hoặc nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hóa;
e) Tem, nhãn, bao bì hàng hóa giả.”
Từ những quy định trên, có thể hiểu rằng, hàng giả là những sản phẩm giả mạo hoàn toàn hoặc một phần so với hàng thật. Hàng giả bao gồm hai loại là hàng giả về nội dung và hàng giả về hình thức. Theo đó, hàng giả về nội dung là những sản phẩm giả mạo về bản chất của các sản phẩm gốc, không đảm bảo chất lượng hay công dụng như đã công bố. Còn hàng giả về hình thức chủ yếu là những sản phẩm xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ như giả mạo nhãn hiệu, bao bì, nguồn gốc, xuất xứ,… nhằm đánh lừa người tiêu dùng. Những sản phẩm này tác động xấu tới quyền lợi, thậm chí là sức khỏe và tính mạng của người tiêu dùng.
Hàng nhái là gì?
Tương tự hàng giả, hiện nay pháp luật cũng chưa có quy định cụ thể về khái niệm hàng nhái. Tuy nhiên, có thể hiểu, hàng nhái là những sản phẩm được làm giống hoặc tương tự hàng chính hãng về hình thức nhưng không có nhãn hiệu hoặc sử dụng nhãn hiệu không được cho phép nhằm gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Khác với hàng giả, hàng nhái chỉ bắt chước về mặt hình thức như kiểu dáng, mẫu mã,… mà không làm giả nhãn hiệu, thường chỉ ảnh hưởng đến chất lượng, thẩm mỹ và giá trị sử dụng của sản phẩm chứ ít gây nguy hiểm cho người tiêu dùng.
Hàng kém chất lượng là gì?
Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa ban hành quy định giải thích thuật ngữ “hàng kém chất lượng” là gì một cách cụ thể và thống nhất. Tuy nhiên tại khoản 5 Điều 3 Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa 2007 (sửa đổi, bổ sung năm 2018) có giải thích chất lượng sản phẩm, hàng hóa là mức độ của các đặc tính của sản phẩm, hàng hóa đáp ứng yêu cầu trong tiêu chuẩn công bố áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật tương ứng. Vì vậy có thể hiểu, hàng kém chất lượng là những sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu trong tiêu chuẩn công bố áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật tương ứng. Những sản phẩm này được sản xuất không đạt chất lượng tiêu chuẩn và có thể gây nguy hiểm cho người tiêu dùng.
Hành vi livestream bán hàng giả trên các nền tảng mạng xã hội phạm tội gì?
Theo pháp luật hiện hành, hành vi livestream bán hàng giả qua các nền tảng mạng xã hội là hành vi vi phạm pháp luật gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới quyền lợi của người tiêu dùng. Trong trường hợp hành vi livestream bán hàng giả thỏa mãn yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị truy cứu hình sự về một trong những tội danh sau, cụ thể:
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả tại Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm tại Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh tại Điều 194 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017);
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi tại Điều 195 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Xem thêm: Bán hàng online không rõ nguồn gốc xuất xứ bị phạt thế nào?
Việc livestream bán hàng giả qua mạng bị xử phạt như thế nào?
Như đã phân tích ở trên, hành vi livestream bán hàng giả qua mạng là hành vi vi phạm pháp luật và tùy vào loại sản phẩm cũng như mức độ vi phạm mà người bán hàng có thể bị xử lý hành chính hoặc nặng hơn là truy cứu trách nhiệm hình sự.
Xử lý hành chính
Theo Nghị định 98/20202/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 17/2022/NĐ-CP), hành vi buôn bán hàng giả có thể bị xử phạt như sau:
- Đối với hành vi buôn bán hàng giả về giá trị sử dụng, công dụng thì theo Điều 9 Nghị định 98/2020/NĐ-CP, mức phạt hành chính đối với người bán hàng là từ 1.000.000 đồng tới 70.000.000 đồng. Mức phạt tiền này được áp dụng tùy thuộc vào giá trị tương đương của hàng giả so với hàng thật về số lượng hoặc giá trị thu lợi bất hợp pháp từ hàng giả;
- Đối với hành vi buôn bán giả mạo nhãn hàng hóa, bao bì hàng hóa thì theo Điều 11 Nghị định 98/2020/NĐ-CP, mức phạt hành chính là từ 1.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng tùy vào giá trị tương đương của hàng giả so với hàng thật về số lượng hoặc giá trị thu lợi bất chính;
- Đối với hành vì buôn bán tem, nhãn, bao bì hàng hóa giả thì theo Điều 13 Nghị định này, mức phạt hành chính dao động từ 300.000 đồng đến 30.000.000 đồng tùy vào số lượng của hàng giả.
Các mức phạt tiền nêu trên là mức phạt áp dụng đối với người bán là cá nhân. Trong trường hợp hành vi vi phạm do tổ chức thực hiện thì mức phạt tiền gấp hai lần so với mức phạt tiền quy định đối với cá nhân.
Ngoài phạt tiền thì người bán trong trường hợp này còn có thể bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung như tịch thu tang vật vi phạm hay tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề. Đồng thời phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả tương ứng như buộc tiêu hủy tang vật, buộc đưa ra khỏi lãnh thổ hay buộc nộp lại số lợi bất chính có được từ hành vi vi phạm.
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Căn cứ vào Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), tùy vào chủ thể thực hiện hành vi là cá nhân hay pháp nhân và mặt hàng giả đã bán, việc livestream bán hàng giả qua mạng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về một trong các tội sau:
Đối với cá nhân
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả tại Điều 192 với mức phạt cơ bản là phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 đến 15 năm;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm tại Điều 193 với mức phạt tù từ 02 năm tới chung thân;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh tại Điều 194 với mức phạt tù thấp nhất là 2 năm và mức phạt cao nhất là tử hình;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi tại Điều 195 với mức phạt cơ bản là phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 1.000.000.000 hoặc phạt tù từ 01 tới 15 năm tù.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng; cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Đối với pháp nhân
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả tại Điều 192 với mức phạt cơ bản là phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 9.000.000.000 hoặc bị đình chỉ hoạt động từ 06 tháng tới đình chỉ vĩnh viễn;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm tại Điều 193 với mức phạt cơ bản là phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 18.000.000.000 đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động từ 06 tháng tới đình chỉ vĩnh viễn;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh tại Điều 194 mới mức phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động từ 01 năm tới vĩnh viễn;
- Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi tại Điều 195 với mức phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 15.000.000.000 đồng hoặc bị đình chỉ hoạt động từ 06 tháng tới vĩnh viễn.
Không những vậy, pháp nhân thương mại còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng; cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 đến 03 năm.
Như vậy, hành vi livestream bán hàng giả qua mạng có thể bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu về các tội danh khác nhau tùy vào hành vi và hậu quả thực tế. Việc xác định tội danh sẽ do cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện dựa trên toàn bộ diễn biến vụ việc, yếu tố chủ quan của người vi phạm và mức độ nguy hiểm cho xã hội.
Trên đây là tư vấn giải đáp của Luật Nguyễn Hưng về vấn đề “Livestream bán hàng giả qua mạng bị xử phạt thế nào?”. Hy vọng bài viết sẽ mang lại những thông tin hữu ích dành cho bạn. Trong quá trình tìm hiểu thông tin, nếu bạn còn những thắc mắc nào cần được giải đáp. Hãy liên hệ Luật Nguyễn Hưng qua số điện thoại (028) 6650 6738 – (028) 6650 8738 để nhận được sự tư vấn hỗ trợ từ đội ngũ luật sư.
